مبانی تفسیری در حکمت ایران باستان و تأثیر آن بر تفسیر آثار هنری

تاریخ دین زردشتی به لحاظ مستندات چندان غنی نیست و این کم بود هم در منابع نوشتاری و هم در منابع تصویری به چشم می خورد. بسیاری از متون مربوط به این دوره از بین رفته و بخش عمده منابع برجا مانده در سده های بعدی به نگارش در آمده اند و تا مدتها بنا به سنّت شفاهی حفظ شده اند. از طرف دیگر، دین زردشتی با شمایل پرستی مخالف بود و به همین سبب منابع تصویری دینی به جا مانده نیز بسیار اندک است. زردشتیان معتقد بودند تندیسْ مکانی برای سکنی گزینی نیروهای اهریمنی است، از این رو ساختن و پرستش تندیس منع می شد. در نتیجه، سنّت تفسیر در دین زردشتی اساسا مربوط به اوستاست و چنین به نظر می رسد که این سنّت حتی زمانی که اوستا به کتابت در نیامده بود نیز رواج داشت. این مقاله در نظر دارد ابتدا به سیر عقاید ایرانیان باستان در زمینه شمایل آفرینی و شمایل پرستی بپردازد تا دلایل این کم بود منابع تصویری را تبیین سازد و سپس سنّت تفسیری رایج در ایران باستان، یعنی همان تفسیر اوستا و ترجمه آن را که برای زردشتیان دارای اهمیت و اعتبار بود، معرفی کند و سیر تحول آن را بررسی نماید. در نهایت، با کمک تفسیر اوستا به تفسیر پلاک مربوط به سده 7 و 8 پ م از تصویر زروان بپردازد. در واقع، برای تفسیر اثر از تفسیر متن بهره گیرد. این روش ما را به این نکته رهنمون می سازد که آیا می توان مابین تفسیر متن دینی و تفسیر اثر هنری ارتباطی یافت؟ آیا دانش نوین زبان شناسی که یافته های ما را از متن افزوده می تواند شناخت ما را از آثار فرهنگی و هنری این دوره نیز بیش تر کند؟